Dân tộc và tôn giáo là những vấn đề nhạy cảm. Sự sụp đổ hàng loạt các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô gắn liền với những vấn đề phức tạp nảy sinh trong tôn giáo và dân tộc. Sự từ bỏ các nguyên tắc của chủ nghĩa Mác - Lênin, thực hiện đa nguyên, đa đảng, dân chủ một chiều là điều kiện thuận lợi cho chủ nghĩa dân tộc phục hồi và phát triển, mà đỉnh cao là trào lưu li khai, tự trị và các cuộc xung đột vũ trang.
Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đã triệt để lợi dụng và khai thác những mẫu thuẫn, xung đột dân tộc, tôn giáo để thực hiện âm mưu xóa bỏ các nước xã hội chủ nghĩa. Chưa bao giờ bức tranh dân tộc và tôn giáo trên thế giới lại đa dạng, nhiều màu sắc, pha trộn ánh sáng và bóng tối như hiện nay, tình hình dân tộc, tôn giáo trên thế giới diễn biến vô cùng phức tạp. Ngay từ khi đặt chân vào Việt Nam, chủ nghĩa để quốc đã tính toán đến âm mưu lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo để chống phá cách mạng nước ta. Khi Mỹ rút khỏi Miền Nam Việt Nam năm 1975, viên Đại sử Mỹ tại Sài Gòn – Polga nói rằng “sau khi Mỹ rút khỏi Miền Nam Việt Nam thì lực lượng đấu tranh với Cộng sản chủ yếu là dân tộc và tôn giáo…”.
Âm mưu, phương thức, thủ đoạn hoạt động của địch trong việc lợi dụng vấn đề dân tộc ở mỗi nước, mỗi thời kì có khác nhau, tùy thuộc điều kiện, đặc điểm cụ thể ở từng nơi từng lúc. Ở Việt Nam, vấn đề dân tộc thường gắn liền với tôn giáo. Một số tôn giáo lại có quan hệ với bên ngoài như Công giáo, Phật giáo, Hồi giáo… Các tôn giáo này chi phối nhiều mặt đời sống xã hội của đồng bào theo đạo, có vị trí và ảnh hưởng sâu rộng ở Việt Nam. Vì vậy, các thế lực thù địch tích cực lợi dụng để thâm nhập, tiến hành “diễn biến hòa bình”.
Những năm qua, lợi dụng những vấn đề phức tạp về dân tộc do lịch sử để lại, các thế lực thù địch đã kích động, khơi dậy, khoét sâu những mâu thuẫn, hận thù dân tộc, kích động tư tưởng đòi tự trị, li khai v.v…Chúng còn lợi dụng những sai sót của ta về thực hiện chính sách dân tộc và những khó khăn gay gắt trong đời sống hiện tại của đồng bào các dân tộc thiểu số để xuyên tạc, đả kích, gây hoài nghi về chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước. Các thế lực thù địch đặc biệt chú ý lôi kéo, lợi dụng những người chưa có nhận thức đầy đủ hoặc có ảnh hưởng trong dân tộc, tôn giáo để thông qua đó lôi kéo quần chúng, mua chuộc, lôi kéo các giáo sĩ, tín đồ các tôn giáo để thực hiện mục đích chính trị phản động.
Đi đôi với hoạt động lợi dụng vấn đề dân tộc là lợi dụng và kích động vấn đề tôn giáo. Kẻ địch đã công khai tuyên truyền ý thức hệ đối lập, gây mặc cảm giữa vô thần và hữu thần dẫn đến căm ghét và làm mất lòng tin vào chủ nghĩa xã hội trong nhân dân, trong số giáo sĩ và những người có đạo. Hiện nay, cùng với sự tồn tại của các tôn giáo được nhà nước công nhận như: Công giáo, Tin lành, Phật giáo, Cao đài, Hòa hảo và Hồi giáo đã xuất hiện một số đạo có tính chất tà giáo. Chúng ta cần đấu tranh để ngăn chặn sự lừa bịp của tà giáo và sự lợi dụng của nó để mê hoặc quần chúng lao động.
Để góp phần làm lành mạnh xã hội về mặt tinh thần, thực hiện đúng đắn chủ trương của Đảng, pháp luật Nhà nước ta về bình đẳng dân tộc và tự do tôn giáo, tự do tín ngưỡng và bài trừ mê tín dị đoan. Nhiệm vụ hàng đầu là làm cho quần chúng nhân dân hiểu rõ chính sách dân tộc, tôn giáo; phân biệt rõ tự do tôn giáo, tự do tín ngưỡng và chống mê tín dị đoan phải nâng cao dân trí để nhân dân phân biệt đúng sai tự giác thực hiện. Mặt khác, cần vạch trần bản chất của các thế lực thù địch lợi dụng lòng tin của quần chúng nhân dân để lừa bịp, phản động, trục lợi… Để đạt được mục tiêu đó, một trong những nhiệm vụ quan trọng là nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh, bởi vì:
Giáo dục quốc phòng và an ninh là nội dung cơ bản có tác động trực tiếp đến ý thức, trách nhiệm, trình độ hiểu biết và nhận thức về nghĩa vụ của mỗi công dân Việt Nam nói chung, thế hệ trẻ nói riêng đối với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong giai đoạn hiện nay, giáo dục quốc phòng và an ninh ở cơ sở phải được triển khai đồng bộ, căn cứ điều kiện ở từng cơ sở để vận dụng hình thức, phương pháp thiết thực, phù hợp với trình độ dân trí của các tầng lớp nhân dân.
Tăng cường giáo dục lòng yêu nước gắn với yêu chủ nghĩa xã hội, yêu quê hương, quí trọng truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất của dân tộc. Xây dựng tình cảm, trách nhiệm xây dựng và bảo vệ quê hương; xác định trách nhiệm, nghĩa vụ và phát huy tính tích cực của mỗi công dân trong việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và củng cố quốc phòng - an ninh ở cơ sở.
Giáo dục quốc phòng và an ninh ở cơ sở phải được tiến hành toàn diện, trong đó tập trung vào 3 nội dung chủ yếu là: Bồi dưỡng kiến thức quốc phòng cho cán bộ các cấp, các ngành theo qui định của Pháp luật; giáo dục quốc phòng, an ninh cho thế hệ trẻ đặc biệt là học sinh, sinh viên và giáo dục Quốc phòng cho toàn dân. Thông qua nhiều hình thức hoạt động, nhiều tổ chức, nhiều phương tiện để làm cho mọi tầng lớp nhân dân ý thức đầy đủ tình hình, âm mưu, thủ đoạn của địch, từ đó đề cao cảnh giác, đập tan các hoạt động “diễn biến hòa bình” thông qua lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo chống phá cách mạng Việt Nam bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Nguyễn Thế Hậu
(nguồn Đại học Quốc Gia Hà Nội - Trung tâm Giáo dục Quốc phòng An Ninh)